Dat was even schrikken! Dat u de vorige Circulaire ontving om acht uur 's ochtends in plaats van acht uur 's avonds . De chef kattengifjes was in het buitenland en daarom was ik even helemaal in de war met am en pm in de planner van Revue (de dienst die deze nieuwsbrief verstuurt).

Verder waren de chef kattengifjes en ik ook in de war van een stuk van Geert Mak over digitale musea. We schreven er onze menings over in deze editie. Maar we hebben ook gewoon linkjes en (katten)gifjes zoals altijd.

Veel plezier met deze Circulaire !

---

Een digitaal nationaal museum is een luchtkasteel

In 2011 zou het er zijn geweest: een Nationaal Historisch Museum , met een overzicht van de Nederlandse geschiedenis. Maar het kwam er niet van. Het plan bleek te duur. En er moest bezuinigd worden op de culturele sector in het eerste kabinet Rutte (met de PVV). Meer dan een tijdelijk onderkomen in de Amsterdamse Zuiderkerk is het nooit geworden.

In het coalitieakkoord van het huidige kabinet Rutte-IV staat iets interessants: het voornemen om tóch weer een poging te wagen.

Maar is zo’n museum eigenlijk wel een goed idee? In een opiniestuk in het NRC van woensdag 1 juni betogen een vijftal mannen, waaronder historicus en schrijver Geert Mak, van niet. Zij krijgen het idee dat het hier vooral gaat om het kweken van nationaal bewustzijn ter compensatie van slecht geschiedenisonderwijs. Dat zou moeilijk gaan met een dergelijk museum.

De vijf heren stellen iets anders voor: een digitaal nationaal museum. We lezen:

Dat [museum] is: digitale toegang tot alle denkbare historische bronnen, in tekst, beeld en geluid. (...) Er valt nog een wereld te winnen om verschillende doelgroepen, afhankelijk van hun voorkennis en belangstelling, te bereiken en soepel te laten navigeren. Dit zijn oplosbare problemen, die minder kosten dan een in stenen gegoten museumgebouw.

Wie deze nieuwsbrief een beetje leest weet dat de chef kattengifjes en ik experts zijn op digitaal gebied. Samen hebben we tientallen jaren ervaring met het bouwen van digitale producten voor de erfgoedsector. En wij weten nu al wat dat digitale museum van Mak en co eigenlijk is: een luchtkasteel.

Misvattingen

De auteurs stellen een “digitaal museum” voor in de vorm van een website. Maar uit het stuk blijkt geen enkele visie op wat dat precies zou behelzen. We lezen een vaag idee van iets wat al bestaat of niet kan bestaan. Dat uit zich in een reeks misvattingen over digitale media.

Het begint met het uitgekauwde cliché dat een website “minder (zal) kosten dan een in stenen gegoten museumgebouw”. Behalve een hoop ronkende servers heeft een website inderdaad geen fysieke vorm. Maar is het daarom goedkoper? Dat is te betwijfelen. Het bouwen, onderhouden en vullen van een site kost geld. Veel geld. Digitale experts zijn niet goedkoop. Dat de gemiddelde ICT-er rondrijdt in een Tesla komt doordat ze een flinke uurprijs vragen. Zeker als het voor een site is met het ambitieniveau van Mak en co.

Want die ambitie is: “digitale toegang tot alle denkbare historische bronnen, in tekst, beeld en geluid.”. Wat moeten we ons daar bij voorstellen? Google? Daar werken 140.000 mensen. Rutte-IV heeft ongetwijfeld niet de ambitie om dat na te gaan bouwen met belastinggeld.

En zitten mensen te wachten op een site die “toegang geeft tot alles”? Als wij iets hebben geleerd als experts op dit gebied is het wel dat mensen iets simpels willen, niet iets waar ze verzuipen in informatie. En zelfs “iets simpels” is helemaal niet makkelijk! Een site als booking.com lijkt misschien simpel, maar er werken bijna 20.000 mensen. Het is minstens zo lastig “alle denkbare historische bronnen” in een goede digitale vorm te gieten.

Er gaat juist al veel goed

De auteurs noemen de Canon van Nederland als voorbeeld. Maar vinden het ook “te weinig bieden” en “statisch”. We hebben de afgelopen jaren onderzoek gedaan naar het gebruik van digitaal erfgoed binnen het onderwijs. En wat blijkt? Leraren zijn maar wat blij zijn met die mooie, behapbare selectie van 50 canonvensters in de Canon van Nederland. Leraren zijn al druk genoeg, die hebben helemaal geen tijd om zelf miljoenen bronnen te doorzoeken. Juist de compacte selectie in tijdvakken en de 50 vensters helpt hen. Daarbij sluit het Canon aan op het curriculum en lesmethoden. En hoezo statisch? In 2020 werd de Canon vernieuwd met actuele thema’s als Anton de Kom (over het slavernij- en koloniale verleden) en Marga Klompé (eerste vrouwelijke minister).

In het stuk wordt genoemd dat het gedigitaliseerde omroeparchief van Beeld en Geluid ligt te “verstoffen” omdat het niet digitaal toegankelijk is. Helaas maakt het auteursrecht het buitensporig complex en kostbaar om archieven online te zetten . Een groot deel is van het archief is overigens voor het onderwijs wel degelijk online te raadplegen .

Dan die zogenaamd karige beschikbaarstelling: hebben de auteurs recent wel eens gekeken op een website van een willekeurig museum of archief? De toegang tot digitaal erfgoed is ontzettend toegenomen de afgelopen 10 jaar. Er wordt via samenwerkingsverbanden zoals het Netwerk Digitaal Erfgoed gewerkt aan portalen, standaarden en linked data-uitwisseling. En kijk eens op een Delpher.nl , waar het enorme krantenarchief van de Koninklijke Bibliotheek op toegankelijk is. Daarnaast zijn er talloze initiatieven zoals Europeana en Netwerk Oorlogsbronnen die op grote schaal historische bronnen verzamelen en aan elkaar koppelen.

De schrijvers zeggen dat van de gedigitaliseerde collecties van musea “wel degelijk aansprekende, verdiepende en ‘geanimeerde’ producties te maken” zijn. Want die laten zich “op verschillende manieren toegankelijk maken, via tijdlijnen, topografische kaarten en uiteenlopende thema’s”. Inderdaad. Zoals de door de auteurs weggewuifde Canon van Nederland met tijdlijnen, kaarten en thema’s.

Gebrek aan digitale kennis

Als we naar de auteurs van het stuk kijk valt ons nog iets op. Dit zijn vijf mannen: vier historici en één journalist. De jongste van het stel is 62, de oudste 82.

Missen we daar iets? Inderdaad: experts op het gebied van digitale media. Omdat iedereen de hele dag online is denken mensen er ook verstand van te hebben. Helaas is het net zoals met elk ander vak: je hebt er kennis en kunde voor nodig om het beste eruit te halen. Het is makkelijk om vanaf de zijlijn te roepen dat je wel weet hoe het moet als je er zelf geen verstand van hebt.

Hoe dan wel?

Hoe zou het dan wel moeten? Échte digitale innovatie ontstaat als de sector de handen ineen slaat en er meer expertise in huis wordt gehaald. Op het gebied van user experience (UX), mediaproductie, gebruikersonderzoek, digitale strategie en projectmanagement in het algemeen. Het is een enorme misser om te claimen dat digitaal alles bij elkaar harken de oplossing is, want goedkoper dan stenen. Dat moet niet het argument zijn. De vraag is: wat is je doel? En dan: hoe kan je dat bereiken? Onze ervaring is dat dit voortkomt uit de combinatie van fysieke en digitale ervaringen, en excellente professionals die geweldige producten, ervaringen en media maken die elkaar versterken.

De kracht voor een Nationaal Historisch Museum zit in ontmoeting, discussie en confrontatie. Fysiek én digitaal. Elkaar versterkend. Want het zijn geen losstaande werelden.

Mediadieet

Wat ik de afgelopen twee weken zag en luisterde.

• Everything Everywhere All at Once . Actiefilm over de Chinees-Amerikaanse eigenaresse van een wasserette (Michelle Yeoh) die ontdekt dat ze in meerdere parallelle universa bestaat. De eerste helft is The Matrix gemixt met The Hitchhiker's Guide to the Galaxy . De absurde hyperactieve visuele stijl van regisseurs Dan Kwan en Daniel Scheinert (bekend van de briljante videoclip Turn Down for What ) komt hier goed tot z'n recht. In de tweede helft verzandt het helaas in het zoveelste superheldenepos, overgoten met een feelgood sausje dat impliceert dat alles kan als je maar van elkaar houdt, of zoiets. (★★☆☆)

• Blauwe M&M's . Zevendelige podcastserie van 3voor12 met verhalen over het wel en wee van de concertwereld. Wie regelt de drugs voor de artiesten, wat staat er voor geks op de rider en wat doe je met gillende groupies? De serie is niet veel meer dan een reeks goed gemonteerde anekdotes van mensen uit de industrie. Maar omdat de makers (Timo Pisart en Atze de Vrieze) al zo lang meelopen in de business zijn de interviews bijzonder openhartig en zeer vermakelijk. (★★★☆)

De beste linkjes

• Meer dan twintig jaar geleden kwam de eerste iPod uit (ja, u bent echt al zo oud). Een goede reden om de oude modellen eens in de CT-scanner te gooien .

• Waarom iedereen een verzameling MP3's zou moeten hebben .

• De gemeente Amsterdam heeft tegenwoordig een register voor de algoritmes die ze gebruiken .

• Zin om de planeet te redden van klimaatverandering? Probeer het eens met deze game . (via Jerry )

• Handig in deze dure tijden: met deze site vergelijk je prijzen tussen alle supermarkten . (via de chef K.)

• Zo is het leven op een onderzeeër . (via Joost & Kees )

• Er zijn nu zo'n 150 gemeentes met een nieuw college na de laatste gemeenteraadsverkiezingen. In bijna een derde van die gemeentes zit geen enkele vrouw in het nieuwe college .

• Primatoloog Frans de Waal schreef een boek over gender bij mensapen. Daaruit blijkt dat apen zich niet zo storen aan soortgenoten die queer zijn, en dat verkrachting toch vooral iets is voor de mens (mogelijk €).

• Voor als je nog eens een boek zoekt: 320 boeken die schrijver en muziekondernemer Derek Sivers heeft gelezen inclusief zijn recensies .

• De BBC kreeg beschikking over een enorme hoeveelheid gehackte data over de "heropvoedingskampen" voor de Oeigoerse minderheid in China. Dat die kampen weinig met heropvoeding hebben te maken is inmiddels vrij duidelijk .

• Eindelijk, web 1.0 sites maken zonder dat je hoeft te programmeren .

• Als je naar de club gaat en je bent boven de dertig .

• Alleen in Japan: deze man gaf €15.000 uit voor een hyperrealistisch pak zodat hij een colliehond kan zijn .

• Een site waarmee je het internet doorzoekt op de oudste resultaten . (via b3ta )

• 12 jaar lang stond er een niet bestaand woord in het Merriam-Webster woordenboek: dord .

De beste gifjes

Lotte Belice, mijn trouwe chef kattengifjes, is heelhuids teruggekomen uit Montreal en had als kado maar liefst drie verschijningsvormen van ahornsiroop meegenomen. Gelukkig had ze ook nog wat gifjes meegenomen!

Zoals deze, van twee bevers met wortels.

Ik moest kloppen op je prullenbak want de bel doet het niet.

En stel je voor dat dit je buren zijn...

Dat was het!

Op maandag 20 juni verschijnt de laatste Circulaire van dit seizoen, voor de chef en ik afreizen naar West-Frankrijk en Noord-Spanje (tips zijn welkom!). U krijgt dan een ongoddelijke hoeveelheid linkjes zodat u de zomermaanden doorkomt.

Tot dan!