Hallo! In deze Circulaire gaat het over immersief theater. Een woord waar mijn spellingschecker de hele tijd over valt. De taalliefhebbers zullen me ongetwijfeld mailen met betere alternatieven voor dat woord. Of juist dat ik het prima kan gebruiken. Of dat deze introductie weer veel te langdradig is en ze liever direct naar de kattengifjes scrollen. Mag ook! We leven in een vrij land, dat vieren we volgende week donderdag op bevrijdingsdag en aanstaande woensdag door onze oude rommel op straat te verkopen. Ook leuk!

En dat is tevens een veel te omslachtige manier om deze Circulaire te introduceren. Veel leesplezier!

---

Immersief theater: een pretpark voor volwassenen

Jaren geleden was ik in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem. Ik liep in een plaggenhut en daar stond opeens een vrouw in traditionele klederdracht. "Ik ben een Drentse boerin, en dit is mijn huis." zei ze. Het idee was dat je haar vragen kon stellen en dat ze die dan in character zou beantwoorden. Ik voelde me vooral opgelaten en ongemakkelijk en liep snel verder.

Dat was mijn eerste ervaring met iets wat men tegenwoordig immersief of onderdompeltheater noemt. In plaats van dat je in een zaal zit en kijkt naar een voorstelling op een podium, loop je rond door een ruimte. En je mag alle objecten aanraken en bekijken. Dat is zelfs vaak een cruciaal onderdeel van het verhaal. Je mag dus ook praten met de acteurs / karakters die rondlopen. Eigenlijk een beetje zoals we dat gewend zijn van pretparken zoals de Efteling. Alleen dan niet voor kinderen, maar voor volwassenen.

Ik vind het een fascinerend concept. In het beste geval combineer je de mogelijkheden van moderne open world videogames als GTA of Minecraft met de ervaring van traditioneel fysiek theater. Maar het is nog een relatief ongebruikelijke vorm, zeker in Nederland.

Het beste voorbeeld dat ik ken voor reguliere theaters zijn de projecten van het Belgische collectief Ontroerend Goed . In de voorstelling £¥€$ ('lies') word je met een groep medebezoekers aan een casinotafel gezet met een acteur en moet je actief beslissingen maken over het grote geld. Zo leer je hoe de kredietcrisis in z'n werk ging. Tijdens de pandemie had het collectief de voorstelling TM , een een-op-een theaterstuk via je webcam.

Meow Wolf

Mijn eerste echte "immersieve ervaring" buiten het theater was House of Eternal Return van het Amerikaanse Meow Wolf. In 2016 openden ze een gigantische kunstinstallatie in een oude bowlingbaan in Santa Fe, mede betaald door Game of Thrones -auteur (en Santa Fean ) George R. R. Martin. Er waren geen acteurs, maar wel tientallen ruimtes vol met bizarre kunstinstallaties en objecten die een verhaal vertellen. Het ene moment speel je met een stok muziek op de botten van een mammoet-skelet. Het andere moment ontdek je een wasmachine met een glijbaan naar een andere wereld. Een soort van combinatie tussen het sprookjesbos in de Efteling, een escaperoom en een hele serie kunstinstallaties en dan terwijl je paddo's of LSD op hebt.

Meow Wolf is enorm gegroeid sinds 2016. Ze hebben een paar honderd medewerkers en sinds eind vorig jaar twee nieuwe locaties in Las Vegas en Denver.

Sleep No More

Een andere pionier in het veld is het Britse theatergezelschap Punchdrunk . Hun op Macbeth-geïnspireerde stuk Sleep No More (oorspronkelijk uit 2003) speelt sinds 2011 in een voormalig pakhuis van vijf verdiepingen in New York. Bij binnenkomst krijg je een masker op en een speelkaart. Daarna word je in een lift gezet en ga je er op een verdieping uit, waarna je vrij rond kunt lopen. Het stuk is vrijwel tekstloos, maar wel voorzien van muziek, dans en performance. Tijdens je ervaring kun je een "een-op-een" ervaring krijgen met een van de acteurs. De ervaring kan intens zijn, met naaktscènes, lichteffecten en macabere performances.

Hotel Wonderland

Sinds dit jaar is er eindelijk een vergelijkbare ervaring in Nederland. In een voormalige wapenfabriek van 4.000 vierkante meter op het Hembrugterrein in Zaandam is sinds half april Hotel Wonderland gevestigd. Met dank aan trouwe lezer Niels mocht ik op kosten van Hotel Wonderland een kijkje nemen. Ik bezocht de ervaring samen met andere trouwe lezer en immersive storytelling- expert Nienke Huitenga (die eerder Sleep No More had gedaan).

Het concept van Hotel Wonderland zit een beetje in tussen dat van Meow Wolf en Sleep No More . De voormalige fabriek is omgebouwd tot een set met meerdere installaties. Daar zit bijvoorbeeld een autodealer tussen bedolven onder zand. Een hut van takken waar je naar een rustgevende video over wolken kan kijken. En een enorme boomhut met uitzicht over de hal. Overal hoor je een sfeervolle muziektrack.

In de installatie lopen 12 acteurs rond die je kan volgen en met wie je kunt interacteren tijdens de voorstelling die zo'n drie uur duurt. Soms komen de karakters samen in duoscènes. Twee keer is er een gezamenlijke performance, inclusief de afsluiting. De sfeervolle muziek, installaties en sets sluiten hier goed op aan voor extra effect.

But is it immersive?

Nienke en ik hebben een toffe avond gehad. En konden Hotel Wonderland goed vergelijken met Meow Wolf, Sleep No More en andere immersieve ervaringen.

Dan de hamvraag: is Hotel Wonderland immersief genoeg? We kwamen tot de conclusie dat dit helaas (nog) niet het geval is.

Een vreemde keuze is bijvoorbeeld dat er eten wordt geserveerd. Overal loopt horecapersoneel rond met hapjes, en op vier plekken in de ruimte is een horecapunt ingericht voor drankjes. Het is lastig om 'in de ervaring' te blijven als er de hele tijd horecapersoneel rondloopt en je overal het licht ziet van de koelingen voor de drankjes en keukens.

De sets zijn fraai gemaakt, maar ze passen niet in die enorme hal, waardoor je meer het gevoel "industriehal met standjes" krijgt dan "immersieve ervaring". De sets lijken voornamelijk ingericht met ingekochte spullen van (kringloop)winkels waardoor een consistente stijl ontbreekt. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld Meow Wolf waar alles speciaal is ontworpen en gebouwd voor de ervaring.

Naar de aanloop van de avond krijg je een boel mailtjes waarin het hele verhaal alvast uit de doeken wordt gedaan, inclusief een 'handleiding' voor hoe je moet omgaan met deze immersieve ervaring. Dat haalt een hoop van de spanning en het verrassingseffect weg. Bij Sleep No More weet je bijvoorbeeld helemaal niks van tevoren en word je zonder enige voorbereiding in het diepe gegooid.

Dan de prijs. Voor een avond Hotel Wonderland betaal je (inclusief eten, exclusief drank) €95 per persoon. Een flink bedrag, maar op zich niet buitensporig gezien al het personeel dat er op een avond rondloopt en de kosten om zo'n plek neer te zetten ( Sleep No More heeft een vergelijkbare entreeprijs). Maar voor dat bedrag verwacht ik dan wel een avond van hoge kwaliteit waar je totaal in wordt ondergedompeld. En dat is Hotel Wonderland op dit moment niet.

Maar dat betekent niet dat het dat wel zou kunnen worden . De potentie is er zeker. En €95 is natuurlijk nog steeds goedkoper dan een vlucht naar Santa Fe of New York voor de betere ervaringen.

Hopelijk kan er genoeg aan het concept worden gesleuteld om het wel écht immersief te maken. En volgen er nog vele andere initiatieven op dit gebied, zodat we niet naar het buitenland hoeven om zo'n magische ervaring te ondergaan.

Mediadieet

Wat ik de afgelopen tijd las.

• Born a Crime . Autobiografie (2016) van de Zuid-Amerikaanse komiek Trevor Noah, bekend als presentator van The Daily Show . Noah beschrijft zijn jeugd en tienerjaren als kleurling in Zuid-Afrika. Een heftig maar zeer leerzaam verhaal dat zich afspeelt tijdens en net na de afschaffing van de apartheid. Dat hij het zo ver heeft geschopt was zeker geen gegeven, mede door zijn gewelddadige stiefvader en zijn criminele jeugdactiviteiten. Gelukkig was daar altijd zijn gelovige moeder ("zeker in de top 100 als er een fanclub was voor Jezus"). Noah schrijft het net zo vlot en grappig op als hij The Daily Show presenteert. (★★★☆)

De beste linkjes

• Dank aan de (bij benadering) zesduizend mensen die me dit linkje stuurden: Lucas probeerde zijn jeugdvriendje (een magnetron [!]) te reanimeren met neuraal netwerk GPT-3 en dat werd een vrij griezelig verhaal (bekijk ook de video ).

• Nog meer AI: Am I the Asshole is een subreddit waar mensen kunnen vragen "of zij de klootzak zijn" in bepaalde situaties. Iemand heeft een neuraal netwerk getraind met de antwoorden en die kun je zelf weer bevragen met je eigen teksten en de antwoorden zijn griezelig goed . (via LotteB)

• Nog iets wat AI kan doen maar dan iets minder griezelig: een huisstijl zonder bias ontwerpen .

• Of je genereert bankjes die niet bestaan (met handleiding). (via b3ta ).

• Waar ik nu mee bezig ben? Onder andere met een emergente generatieve interactieve podcast . Als je niet snapt wat dat is (en dat snap ik dan weer) dan verwijs ik je graag naar de veel betere uitleg van Lieven met wie ik het project mede samen ontwikkel.

• John Romero van id Software vertelde op een conferentie een paar interessante dingen over de ontwikkeling van de legendarische 3D-game Wolfenstein 3D .

• Thomas Flight legt uit waarom er niet zoiets bestaat als één goede analyse van een film (zelfs als die van de regisseur zelf is).

• Begin deze maand lagen veel diensten van Atlassian, een van de grootste producenten van software voor ontwikkelaars, er twee weken lang uit. Een vrij dramatische gebeurtenis, want een hoop bedrijven konden daardoor niet bij cruciale systemen voor hun werk. Wat ging er allemaal mis en wat kunnen we ervan leren ?

• In een toekomstige Circulaire zal ik schrijven over waarom ik sceptisch ben over blockchain-technologie, cryptovaluta en NFT's. Tot die tijd kan ik je de uitstekende YouTube-docu Line goes up aanraden en het recente interview met de maker bij de podcast van Ezra Klein .

• Er zijn tegenwoordig veel apps die claimen goed te zijn voor je geestelijke gezondheid. Denk aan mindfulness of cognitieve training. Maar hoe weet je of zo'n app wel goed is, en niet een hoop geklets? Op One Mind lees je app-recensies geschreven door experts . (via DD )

• Nederland is een van de ongelijkste rijke landen ter wereld. Dat komt vooral omdat je hier nauwelijks belasting betaalt over bezit (de 'box 3' belasting). Hoe dat zo gekomen is lees je in dit artikel van Trouw . (mogelijk €)

• Dat we dit nog mogen meemaken: emuleer een Mac met OS 8 gewoon zo in je browser .

• In de categorie: "prachtige persoonlijke websites die zo uit 1998 lijken te komen": de startpagina van Weiko Piebes .

• In de categorie: "tsja waarom niet maar waarom eigenlijk wel": screenshots van The Simpsons zonder The Simpsons .

• Handig om te weten als je staart naar dat pak pankobroodkruim dat al net zo lang dicht in je kast staat als dat je de nieuwste Ottolenghi kado kreeg van je schoonzus: hoe wordt panko eigenlijk gemaakt ? (via LotteM)

• Een website voor halfbakken ideeën . (via ReindeR, die er zelf ook wat heeft ter afbakking )

De beste gifjes

Zoals altijd verzameld door de vrouw met wie ik een zeer immersieve relatie heb: chef kattengifjes Lotte Belice!

Deze kat denkt te moeilijk.

Deze kat heeft een hekel aan basketball.

En dit hondje... awww.

En dat was het!

Op maandag 9 mei is het zover! Dan is jouw idee in het weekend daarvoor uitgewerkt naar een succesvolle startup tijdens het Mid-West startup festival (in Breda)! Geweldige uitkomsten zijn gegarandeerd! We gooien je gewoon in een flinke hackathon, slingeren wat handige workshops en professionele sprekers naar je toe en de rest gaat vanzelf! In 54 uur! Tussen 23.00 en 07:00 mag je in shifts even een kleine powernap nemen in een rustcapsule. Lunch is trouwens niet inbegrepen, maar we geven een smakelijk overzicht van de beste bites.

Of je geeft jezelf een kleine powernap door je mailbox te openen op maandag 9 mei, als daar stipt om 20:00 de 160ste Circulaire binnenslingert met smakelijke bite-sized links en kattengifjes.

Succes gegarandeerd!